Văn hóa doanh nghiệp không chỉ là bộ mặt của tổ chức mà còn tạo ra sự khác biệt làm nên lợi thế cạnh tranh, là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Vậy chính xác văn hóa doanh nghiệp là gì? Cùng Sanze khám phá các yếu tố cấu thành, vai trò và hướng dẫn xây dựng văn hóa doanh nghiệp chuyên nghiệp tại bài viết.
1. Văn hóa doanh nghiệp là gì? 3 cấp độ của văn hóa doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp (Corporate Culture) là tổng hòa của những giá trị, niềm tin, thói quen và quy tắc ứng xử bất thành văn mà một tổ chức xây dựng và duy trì trong quá trình hoạt động. Đây là khái niệm đóng vai trò then chốt trong việc thiết lập môi trường làm việc và ảnh hưởng đến cách doanh nghiệp giao tiếp với nhân viên, khách hàng và đối tác.
Văn hóa doanh nghiệp không chỉ bao gồm các yếu tố hữu hình như logo, trang phục, kết cục bố trí văn phòng,.. mà còn là các giá trị cốt lõi và mục tiêu phát triển chung mà tất cả thành viên đều hướng đến. Cụ thể theo cựu Giáo sư Edgar Schein của Trường Quản lý MIT Sloan, văn hóa doanh nghiệp được chia làm 3 cấp độ như sau:
- Cấp độ 1 – Các biểu hiện hữu hình: Cấu trúc tổ chức, không gian làm việc, logo, các ấn phẩm truyền thông, trang phục nhân viên,… Ví dụ tại FPT, văn phòng làm việc được thiết kế theo tông cam trắng là chủ đạo, đồng phục là áo polo màu cam in logo thương hiệu ở ngực trái.
- Cấp độ 2 – Giá trị được công nhận: Tầm nhìn, sứ mệnh đã công bố, các nguyên tắc, giá trị cốt lõi và bộ nguyên tắc ứng xử định hướng hành vi của mọi thành viên trong tổ chức.
- Cấp độ 3 – Quan điểm ngầm định: Quan niệm về con người, công việc, mối quan hệ giữa các cá nhân,… khó nhận biết nhưng lại có ảnh hưởng sâu sắc đến cách suy nghĩ và hành động của mọi người. Ví dụ, văn hóa tôn trọng cấp bậc ở Việt Nam gây ảnh hưởng đến cách thức giao tiếp, ứng xử trong doanh nghiệp.
Đặc biệt văn hóa doanh nghiệp là nền tảng giúp doanh nghiệp khác biệt hóa trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, gia tăng lợi thế cạnh tranh vì nó là điều độc đáo, bản sắc và “linh hồn” riêng. Đối thủ có thể “làm nhái” bạn về chiến lược, sản phẩm hay thậm chí cách áp dụng phần mềm công nghệ nhưng không thể sao chép hay bắt chước văn hóa.
2. Các yếu tố làm nên văn hóa doanh nghiệp Việt Nam
Những yếu tố góp phần hình thành văn hóa doanh nghiệp là gì? Có 6 yếu tố cốt lõi làm nên đặc trưng mô hình văn hóa doanh nghiệp ở Việt Nam như sau:
- Tầm nhìn và sứ mệnh: Tầm nhìn dài hạn và sứ mệnh hướng tới là kim chỉ nam trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Những doanh nghiệp có sứ mệnh rõ ràng thường dễ thu hút và tạo dụng lòng tin, sự cam kết gắn bó lâu dài ở nhân viên hơn.
- Giá trị cốt lõi: Đây là các nguyên tắc và chuẩn mực chung cho mọi hành động mà doanh nghiệp muốn nhân viên thực hiện, tuân theo. Những giá trị này không chỉ giúp duy trì tính nhất quán trong văn hóa nội bộ mà còn xây dựng niềm tin với khách hàng và đối tác.
- Đội ngũ nhân sự: Nhân sự là nguồn lực quý giá, nhân tố quan trọng trong quá trình duy trì và phát triển văn hóa doanh nghiệp. Thái độ, hành vi và cách ứng xử của nhân viên phản ánh trực tiếp văn hóa mà doanh nghiệp mong muốn xây dựng. Do đó, quy trình tuyển dụng và đào tạo nhân sự hiện nay cũng khắt khe hơn nhằm tìm ra người thật sự phù hợp với văn hóa tổ chức.
- Câu chuyện thương hiệu: Câu chuyện thương hiệu về quá trình hình thành, phát triển của doanh nghiệp không chỉ giúp tạo sự khác biệt mà còn góp phần hình thành một văn hóa tổ chức rõ nét, truyền cảm hứng cho nhân viên.
- Môi trường làm việc: Môi trường làm việc là yếu tố giúp nâng cao tinh thần, sự sáng tạo và hiệu quả làm việc của nhân viên. Không gian làm việc, các tiện ích hỗ trợ hay môi trường xanh đều góp phần vào văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ.
- Quy tắc và truyền thống: Các quy tắc, truyền thống hoạt động như buổi họp mặt định kỳ, team building, tổ chức khen thưởng, minigame nội bộ,… vừa duy trì kỷ luật trong tổ chức, vừa tạo ra sự đoàn kết và thấu cảm giữa các thành viên.
3. Ý nghĩa của văn hóa doanh nghiệp với các tổ chức
Một nghiên cứu của Deloitte gần đây cho thấy, phần lớn các nhà lãnh đạo (94%) và nhân viên (88%) đều nhận thức rõ tầm quan trọng, ý nghĩa của văn hóa doanh nghiệp là gì đối với sự thành công của tổ chức:
- Thu hút và giữ chân nhân tài: Văn hóa doanh nghiệp ảnh hưởng mạnh mẽ đến quá trình tuyển dụng, thu hút và giữ chân nhân sự. Đặc biệt với thế hệ Gen Z đang chiếm tỷ lệ ngày càng cao trong lực lượng lao động, một môi trường làm việc với văn hóa tích cực, công bằng win-win và cởi mở sẽ trở thành điểm sáng hấp dẫn.
- Tạo chất riêng cho thương hiệu: Văn hóa doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên dấu ấn riêng biệt, thống nhất mọi hoạt động và thông điệp truyền thông của doanh nghiệp, giúp tổ chức nổi bật trong tâm trí khách hàng giữa hàng ngàn doanh nghiệp tăng lên mỗi năm.
- Gia tăng giá trị thương hiệu: Văn hóa doanh nghiệp vững mạnh còn là đòn bẩy để gia tăng giá trị thương hiệu, nâng cao hình ảnh chuyên nghiệp và uy tín của tổ chức, phản ánh qua chất lượng sản phẩm, dịch vụ, cách thức phục vụ khách hàng,… đã đề trong nguyên tắc, chuẩn mực chung.
- Nâng cao năng suất lao động: Một văn hóa doanh nghiệp cởi mở với môi trường làm việc thân thiện, chính sách đãi ngộ tốt và tiếng nói của nhân viên được coi trọng sẽ giúp tạo động lực cống hiến ở nhân viên, tăng mức độ hài lòng và năng suất làm việc.
- Cải thiện dịch vụ khách hàng: Văn hóa doanh nghiệp tích cực có tính chất bắc cầu trong sự hài lòng của nhân viên và khách hàng. Nhân viên hài lòng với công việc, doanh nghiệp thì sẽ luôn giữ thái độ phục vụ và tư vấn khách hàng tốt nhất, do đó khách hàng cũng cảm thấy hài lòng hơn, giúp xây dựng mối quan hệ tin yêu – trung thành với thương hiệu.
- Tạo nền tảng quản lý và điều hướng tổ chức: Văn hóa doanh nghiệp đảm bảo hướng đi chung của tất cả thành viên trong tổ chức, từ lãnh đạo đến nhân viên được phù hợp, giúp quá trình quản lý rõ ràng, theo luồng, tránh xung đột hay mâu thuẫn.
4. 3 giai đoạn hình thành văn hóa doanh nghiệp là gì?
Quá trình hình thành và phát triển của văn hóa doanh nghiệp có thể được chia thành ba giai đoạn chính:
- Giai đoạn non trẻ – Gieo mầm văn hóa: Trong giai đoạn đầu, văn hóa doanh nghiệp thường mang đậm dấu ấn cá nhân của người sáng lập. Các giá trị cốt lõi, tầm nhìn và sứ mệnh được hình thành, truyền bá trong toàn tổ chức thông qua hành động và quyết định chủ yếu từ Founder. Sự linh hoạt, sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp thường là những đặc trưng nổi bật của giai đoạn này.
- Giai đoạn phát triển – Định hình văn hóa: Khi doanh nghiệp phát triển, mở rộng thêm nhân sự – tức đa dạng hơn về quan điểm và lối suy nghĩ, văn hóa cũng sẽ dần phát triển và đổi mới theo. Sự tương tác, ứng xử giữa các nhân viên, tư duy và quy trình làm việc,… sẽ thiết lập những quy tắc mới, làm rõ nét hơn cho văn hóa doanh nghiệp.
- Giai đoạn duy trì và điều chỉnh: Đến giai đoạn này, văn hóa doanh nghiệp có thể trở nên cứng nhắc, không phù hợp với bối cảnh, nhu cầu thị trường và kỳ vọng của nhân viên nữa. Các doanh nghiệp cần thường xuyên đánh giá và thực hiện những điều chỉnh cải tiến văn hóa của mình qua việc tái định nghĩa các giá trị cốt lõi, khuyến khích sự đổi mới hay tạo ra một môi trường làm việc năng động.
5. Hướng dẫn xây dựng văn hóa doanh nghiệp
5.1. Phân tích doanh nghiệp
Bước đầu tiên trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp là gì? Trước khi bắt tay vào thực thi bất cứ thứ gì, chúng ta luôn cần có sự phân tích và hiểu sâu về nó. Tương tự, để xây dựng văn hóa doanh nghiệp phù hợp, lãnh đạo phải xác định rõ nét văn hóa hiện tại của doanh nghiệp đang ở mức độ phát triển như nào, các biểu hiện cụ thể ra sao?
Việc đánh giá văn hóa doanh nghiệp có thể được thực hiện thông qua khảo sát nhân viên hay để tâm quan sát trực tiếp hoạt động hàng ngày. Nếu bạn phát hiện một số dấu hiệu sau thì hãy nhanh chóng lập danh sách để tìm biện pháp cải thiện vì nó cảnh báo về một văn hóa công ty không lành mạnh:
- Tỷ lệ thay đổi nhân sự cao: Tình trạng thay đổi nhân sự liên tục thường phản ánh vấn đề về chính sách đãi ngộ kém hay môi trường làm việc không tạo cho nhân viên cảm giác được tôn trọng và nhìn nhận năng lực.
- Năng suất làm việc thấp: Kỷ luật lỏng lẻo, các hành vi không chuyên nghiệp như đi trễ về sớm, nhân viên đến công ty chỉ để “trả bài”, không có sự chủ động trong công việc, trễ deadline thường xuyên,… là những dấu hiệu đáng lo ngại của một văn hóa độc hại.
- Thiếu vắng tinh thần hợp tác: Thay vì giao tiếp, hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau, nhân viên thường xuyên xích mích, đổ lỗi, không chịu trách nhiệm về sai lầm của bản thân.
- Mối quan hệ giữa cấp trên và nhân viên căng thẳng: Hiếm khi có sự tương tác tích cực, nhân viên sợ hãi, căng thẳng khi nói chuyện với cấp trên và cấp trên thì không tin tưởng trao quyền, thấu hiểu cấp dưới.
- Ít có sự công nhận, khen thưởng và nỗi sợ phát biểu ở cấp dưới trong các cuộc họp.
5.2. Đưa ra kỳ vọng về văn hóa doanh nghiệp
Để xây dựng văn hóa doanh nghiệp như mong đợi, lãnh đạo nên dựa trên thế mạnh sẵn có để định hướng rõ ràng các hành động tiếp theo. Theo khảo sát, hai loại hình văn hóa được các doanh nghiệp quan tâm hàng đầu trong 8 mô hình văn hóa doanh nghiệp đặc trưng hiện nay là văn hóa quan tâm (caring-culture) và văn hóa hướng đến kết quả (results-culture).
Tuy nhiên, doanh nghiệp không nhất thiết phải lựa chọn một trong hai mà có thể kết hợp linh hoạt cho phù hợp với kỳ vọng và đặc thù của công ty. Ví dụ, doanh nghiệp khởi nghiệp có thể kết hợp văn hóa học tập (learning-culture) với văn hóa mục tiêu (purpose-culture) để khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới.
5.3. Xác định yếu tố nền tảng hình thành văn hóa doanh nghiệp
Để hình thành văn hóa doanh nghiệp là gì, tổ chức cần xác định 6 yếu tố hình thành văn hóa doanh nghiệp (mục 2) qua việc trả lời những câu hỏi sau:
- Tầm nhìn, sứ mệnh của doanh nghiệp là gì?
- Muốn được xã hội nhìn nhận là tổ chức như thế nào?
- Liệu mục tiêu kinh doanh có phù hợp với mong muốn của mỗi cá nhân?
- Doanh nghiệp mong muốn xây dựng một môi trường làm việc như thế nào?
- Những giá trị nào sẽ giúp chúng ta thu hút và giữ chân những nhân tài?
5.4. Kế hoạch xây dựng văn hóa doanh nghiệp và truyền thông
Sau khi xác định rõ hình mẫu văn hóa mong muốn và hiện trạng văn hóa thực tế, bước tiếp theo là tìm cách thu hẹp khoảng cách giữa hai yếu tố này. Để đánh giá mức độ chênh lệch, chúng ta cần tập trung vào bốn khía cạnh chính: cách thức làm việc, quy trình ra quyết định, giao tiếp nội bộ và thái độ ứng xử.
Văn hóa doanh nghiệp chỉ thực sự phát triển khi được sự đồng thuận của từ toàn bộ nhân viên. Do đó, ban lãnh đạo cần truyền đạt, diễn tả văn hóa doanh nghiệp là gì qua các cuộc hội thảo, workshop, training, bảng tin nội bộ,… để nhân viên hiểu và cùng lập kế hoạch xây dựng. Kế hoạch này sẽ bao gồm mục tiêu, các hoạt động cụ thể, thời gian thực hiện, chỉ số đánh giá và phân công trách nhiệm.
5.5. Triển khai và giám sát
Để văn hóa doanh nghiệp trở thành một phần không thể thiếu của tổ chức, việc triển khai đòi hỏi sự kiên trì, tham gia của toàn bộ nhân viên và sự giám sát của một đội ngũ chuyên trách (thường là bộ phận nhân sự và truyền thông nội bộ). Muốn quá trình triển khai được diễn ra một cách hiệu quả, doanh nghiệp cần:
- Sự cam kết, noi gương đi đầu từ ban lãnh đạo trong việc thực hiện các nguyên tắc, giá trị cốt lõi.
- Công bố, truyền đạt rõ ràng văn hóa doanh nghiệp kỳ vọng đến toàn bộ nhân viên và khuyến khích họ thực hiện tích cực.
- Tích hợp giá trị công ty vào các hoạt động hàng ngày, các buổi đào tạo định kỳ, team building, sự kiện kỷ niệm, câu khẩu hiệu truyền cảm hứng về văn hóa công ty.
- Tuyển người phù hợp nhất hơn là người giỏi nhất.
Bước giám sát sẽ được thực hiện song song và cần có các chỉ số đánh giá để đo lường mức độ thành công trong việc xây dựng văn hóa như chỉ số Employee Turnover Rate (ETR), Employee Net Promoter Scores (eNPS), Employee Satisfaction Index (ESI),… từ đó điều chỉnh văn hóa doanh nghiệp kịp thời nếu cần.
6. Ví dụ về văn hóa doanh nghiệp của FPT
FPT là một trong những tập đoàn công nghệ thông tin và viễn thông lớn nhất tại Việt Nam có bề dày phát triển từ năm 1988. FPT sau nhiều năm mở rộng và phát triển đã vươn tầm quốc tế với đa dạng sản phẩm, dịch vụ từ phần mềm, dịch vụ kỹ thuật số, viễn thông đến trí tuệ nhân tạo (AI) và blockchain. Vậy văn hóa doanh nghiệp của FPT là gì mà đã giúp tập đoàn này được Great Place to Work công nhận là nơi làm việc xuất sắc 2023 – 2024? Cùng tìm hiểu và học hỏi nhé.
Văn hóa doanh nghiệp của FPT dựa trên ba nguyên tắc cốt lõi dưới đây:
- Tinh thần sáng tạo không ngừng: FPT coi sáng tạo là yếu tố tiên quyết, thể hiện qua triết lý 5 chữ gồm “Sâu, Sáng, Tuyệt, Thông, Phong.” Cụ thể, “Sâu” – Suy nghĩ sâu sắc, “Sáng” – Sáng suốt trong quản lý, “Tuyệt” – Chất lượng tuyệt vời, “Thông” – Thông suốt chọn lọc, xử lý thông tin và “Phong” – Phong phú trong phát triển sản phẩm.
- Đề cao tính dân chủ: Tại FPT, mỗi nhân viên đều có quyền bày tỏ ý kiến, đóng góp, chia sẻ quan điểm một cách cởi mở cho các dự án và chiến lược phát triển của công ty, góp phần tìm ra các giải pháp tối ưu nhất.
- Phát huy tinh thần đồng đội: FPT rất chú trọng tổ chức các sự kiện nội bộ để xây dựng tinh thần đồng đội và củng cố mối liên kết giữa các nhân viên. Những hoạt động này giúp nuôi dưỡng văn hóa gắn bó, tạo nên sức mạnh tập thể, duy trì sự hài hòa trong môi trường làm việc.
Trên đây là toàn bộ nội dung chia sẻ làm rõ khái niệm văn hóa doanh nghiệp là gì cùng những vấn đề liên quan chuyên sâu về 3 cấp độ, 6 yếu tố cấu thành và ý nghĩa của văn hóa doanh nghiệp là gì đối với tổ chức. Hy vọng qua bài viết các nhà lãnh đạo tài ba đã biết cách xây dựng văn hóa doanh nghiệp lành mạnh, thu hút nhân tài và để lại dấu ấn đến cộng đồng. Mọi thắc mắc vui lòng liên hệ cho Sanze.vn để được tư vấn miễn phí.